დემოკრატიული Coup d’etat
რევაზ ჯანაშია
დემოკრატიული Coup d’etat
რევაზ ჯანაშია
როდესაც 2005 წელს, საქართველოში ვიზიტად მყოფი ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი ჯორჯ
ბუში თავისუფლების მოედნიდან მიმართავდა შეკრებილ საზოგადოებას, ის დარწმუნებით აცხადებდა, რომ ჩვენ უპრეცედენტო დროს ვცხოვრობთ, როდესაც თავისუფლება გზას იკვლევს შავი ზღვიდან კასპიის
ზღვამდე, სპარსეთის ყურემდე და
მის გაღმა. მოვლენები კი სულ სხვანაირად განვითარდა და თავისუფლება – “არაბული გაზაფხულის” სახით სულ სხვა მხრიდან მოადგა ახლო აღმოსავლეთის რეგიონს. ეგვიპტე ერთ-ერთ იმ სახელმწიფოთაგანი აღმოჩნდა, რომელშიც დიდი გამოძახილი ჰპოვა რეგიონში მიმდინარე
მოვლენებმა. რეჟიმის ცვლილებას უმტკვინეულოდ
არ ჩაუვლია, მაგრამ ლიბიის მსგავსი
მსხვერპლისა და სამოქალაქო დაპირისპირების თავიდან აცილება მოხერხდა. სტაბილურობის გარანტი ეგვიპტის არმია იყო, შედეგად ჰოსნი მუბარაქის 30 წლიანი მმართველობა, გარდამავალი პერიოდის შემდეგ 2012 წელს შეიცვალა ისლამური საძმოს წევრის მუჰამედ მურსის
პრეზიდენტობით.
მოვლენები ეგვიპტეში სწრაფი ტემპებით წარიმართა და მალევე 2013 წლის ივლისში მურსი გადაყენებული იქნა პოსტიდან და შემდგომ
დაპატიმრებულიც. ყოველივე
ეს ეგვიპტის არმიის მონაწილეობით მოხდა. მსგავს მოვლენას საერთაშორისო ურთიერთობებში სამხედრო
გადატრიალებას უწოდებენ ხოლმე. ტერმინი რომელსაც მსგავს სიტუაციაში იყენებენ ფრანგული წარმოშობის Coup
d’etat გახლავთ
და ნიშნავს
უეცარ გადამწყვეტ ქმედებას პოლიტიკაში, რომლის შედეგადაც ხდება მთავრობის ცვლილება
Aარაკანონიერად
თუ ძალის გამოყენებით.[1] რეგიონისთვის მსგავსი მოვლენა ნამდვილად არ გახლავთ
უპრეცედენტო, მეტიც მეორე მსოფლიო ომის
დასრულების შემდეგ იგი მთავრობების ცვლის საკმაოდ პოპულარული მეთოდი გახლდათ. მიუხედავად
ამისა ამერიკის შეერთებული შტატები თავს იკავებს გადატრიალებად მონათლოს ეგვიპტეში
მიმდინარე მოვლენები, მაშინ
როდესაც თურქეთის პრემიერ-მინისტრი
რეჯეფ ტაიპ ერდოღანი ცალმხრივად გმობს მომხდარს და განსაკუთრებით დასავლეთის უუნარობას, შეაფასოს მომხდარი როგორც სამხედრო გადატრიალება,
- “რა მოუვიდა დასავლეთის
დემოკრატიულ იდეალებს? ეგვიპტურ
რევოლუციას კლავენ”[2], განაცხადა ერდოღანმა. დასავლეთს, კერძოდ აშშ-ს თავისი ინტერესები ამოძრავებს, ამ კონკრეტულ საკითხთან მიმართებით. ეგვიპტური არმია 1.3 მლრდ აშშ დოლარს იღებს, უმეტესობა აქედან სამხედრო შეიარაღების სახით გადაეცემა
ეგვიპტეს.[3]
იმ შემთხვევაში, თუ აშშ მომხდარს გადატრიალების
კვალიფიკაციას მიანიჭებს, მაშინ
მას არ შეეძლება დახმარება გაუწიოს ეგვიპტეს, რადგან ამერიკის კანონმდებლობა კრძალავს ჰუმანიტარულის
გარდა ნებისმიერი სხვა ტიპის დახმარება გაუწიოს სახელმწიფოს, სადაც კანონიერად არჩეული ლიდერი, გადააყენეს პოსტიდან სამხედრო გადატრიალების შედეგად.
ისლამური საძმოს მიერ საპარლამენტო უმრავლესობის დაკავებას
თან დაერთო მათი საპრეზიდენტო კანდიდატის გამარჯვებაც, რამაც ქვეყანაში დაძაბული ფონი შექმნა. შეიქმნა სიტუაცია როდესაც რადიკალური ისლამური დაჯგუფების
კონტროლქვეშ აღმოჩნდა მთელი ქვეყანა, ხოლო აშშ მსგავსი რეჟიმის დამფინანსებლად მოგვევლინა. მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ ეგვიპტის მნიშვნელობაც რეგიონის
სტაბილურობისათვის. ეგვიპტე
პირველი არაბული სახელმწიფო იყო, რომელმაც აღიარა ისრაელის სახელმწიფო და ამ პერიოდიდან
მოყოლებული განასკუთრებული ყურადღება ეპყრობოდა აშშ-ს მხრიდან. ისლამური რეჟიმის მოსვლამ ხელისუფლების სათავეში კი
ყველაფერი თავდაყირა დააყენა. შეიქმნა
საფრთხე ახალი ისრაელ-ეგვპიტის
დაპირისპირებისა. ამ
ფონზე აშშ-ს საყრდენად ქვეყნის შიგნით
გადაიქცა არმია, რომელიც
სარგებლობდა სრული ავტონომიით ახალი რეჟიმისგან. სწორედ არმიის სამოქალაქო ხელისუფლებისათვის დამორჩილებას
შეუდგა მურსი, რის შედეგადაც მან პოსტი
დაკარგა და დააპატიმრეს კიდეც.
ეგვიპტეში შექმნილი სიტუაციის პერიპეტიებს რომ გადავხედოთ, უნდობლობა მურსის მიმართ და უკმაყოფილება მისი საპრეზიდენტო
მოღვაწეობით დაიწყო მას შემდეგ, რაც მან 2012 წლის ნოემბერში საკუთარ თავს მისცა შეუზღუდავი უფლებები, აქედან მოყოლებული განსაკუთრებული დავის საგნად იქცა
კანონი, რომელიც პრეზიდენტს უფლებას აძლევდა რევოლუციის “დაცვის” მოტივით მიეღო ნებისმიერი დეკლარაცია, რომლის სასამართლოში
გასაჩივრებას არ დაექვემდებარებოდა.[4]
უკმაყოფილების სხვა მიზეზთაგან აღსანიშნავია
პრეზიდენტი “ყველა ეგვიპტელისთვის” საარჩევნო დაპირების შეუსრულებლობა. ამას დაემატა მუსლიმთა მხრიდან უკმაყოფილებაც, რომლებიც მხარს უჭერდნენ ეგვიპტის პრეზიდენტს, როგორც
ისლამური საძმოს წარმომადგენელს, მუსლიმთა პრეზიდენტს და არა ყველა ეგვიპტელის წარმომადგენელს, რადგან იგი სწორედ მათ, მუსლიმებმა აირჩიეს. შედეგად სამხრეთ ეგვიპტის ქალაქ ასიუთში, რომელიც ტიპური კონსერვატიული ისლამური რეგიონის ნაწილია
ქვეყანაში, მზარდი უკმაყოფილების
ფონზე მურსის პრეზიდენტობიდან გადაყენებისთანავე გაიძარცვა ისლამური საძმოს შტაბ-ბინა, ხოლო პრეზიდენტის მიერ დანიშნულ გუბერნატორს ოფისში არ უშვებს მომიტინგე მოსახლეობა.[5]
|
SvedeTis sagareo saqmeTa ministrisa
da SvedeTSi egviptis elCis mimowera Twitter-is saSualebiT.
|
[1]http://dictionary.reference.com/browse/coup+d%27etat Dictionary.com onlain leqsikoni, mopovebulia 28.07.2013
[2]http://www.ft.com/intl/cms/s/0/b8396b56-e582-11e2-ad1a-00144feabdc0.html#axzz2aXpnMv35 Financial Times, Daniel, Dombey “Erdogan
Attacks West’s Reaction to Morsi’s Overthrow” mopovebulia 28.07.2013
[3]http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2013/07/26/U-S-to-avoid-calling-Mursi-overthrow-a-coup-.html
Alarabiya.net U.S, to
Avoid Calling Mursi Overthrow a “Coup” mopovebulia 28.07.2013
[4]http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-18371427 BBC.co.uk Yolande, Knell “Profile: Egypt’s
Mohammed Morsi” 3 July 2013, mopovebulia 29.07.2013.
[5]http://www.arabianbusiness.com/mursi-s-overthrow-rattles-egypt-s-islamists-in-their-heartland-510257.html#.UfjjuKz0thC Arabianbusiness.com “Mursi’s Overthrow Rattles
Islamists in their Heartland”, mopovebulia 29.07.2013
[6]http://www.arabnews.com/news/459466 Arabnews.com Hamza, Hendawi “Egypt Death Toll
Hits 80 as More Mursi Backers Killed” 28 July 2013, mopovebulia 30.07.2013
[7]http://www.jpost.com/Middle-East/Supporters-of-Egypts-Morsi-to-protest-after-overthrow-arrests-318836 The Jerusalem Post, Supporters of Egypt’s
Morsi to Protest after Overthrow, Arrests, mopovebulia 30.07.2013
